فعل محوری‌ترین کلمه داخل جمله به شمار می‌رود. در زبان عربی از نظر زمان دو نوع فعل مضارع (حال) و ماضی (گذشته) وجود دارد که زمان‌های دیگر با اضافه کردن حروف قبل از افعال و اعمال تغییراتی در حروف و حرکات فعل مضارع ترکیب‌های معنایی جدید ساخته می‌شود. در این نوشته با فعل حال (الفعل المضارع) و شکل‌های مختلفی آن آشنا خواهیم شد.
فعل حال
فعل مضارع فعلی است که دلالت دارد بر عملی که هم اکنون در حال اتفاق افتادن است و یا در محدوده زمان حال دائما اتفاق می‌افتد. همانگونه که فعالیت‌هایی که هم اکنون در حال انجام آن هستیم می‌توانیم در شروع و پایان آن تصرف داشته باشیم فعل مضارع نیز از اضافه شدن بخش‌های به ابتدا و انتهای ریشه اصلی فعل ساخته می‌شود. برای درک بهتر موضوع جدول زیر را مشاهده کنید. رنگ آبی نشان دهنده مذکر و رنگ صورتی نشانه مونث و رنگ بنفش نشانگر ضمایر مشترک برای مذکر و مونث است.
ضمایر غایب
هو یـ ــ ــ ــ ُ
هي 👸 تـ ــ ــ ــ ُ
هما يـ ــ ــ ــ ـان
هما 👸 تـ ــ ــ ــ ـان
هم يـ ــ ــ ــ ـونَ
هنَّ يـ ــ ــ ــ ـنَ
ضمایر مخاطب (شنونده)
أنتَ تـ ــ ــ ــ ُ
أنتِ تـ ــ ــ ــ ُ
أنتُما تـ ــ ــ ــ ـانِ
أنتُما تـ ــ ــ ــ ـانِ
أنتُم تـ ــ ــ ــ ـونَ
أنتُنَّ تـ ــ ــ ــ ـنَ
ضمایر متکلم (گوینده)
أنا أ ــ ــ ــ ُ
نَحنُ نـ ــ ــ ــ ُ
که حالات فعل مضارع موجود در جدول بالا تنها در شرایط عادی (حالة الرفع) استفاده می‌شود. برای مثال وقتی به صورت عادی در مورد فعالیت‌های در حال اجرا قصد صحبت کردن داریم از فعل مضارع در حالت رفع استفاده می‌کنیم (وقتی در پایان فعل مضارع حروف و حرکات پایانی موجود در جدول بالا در انتهای فعل باشد به آن فعل مضارع مرفوع گفته می‌شود). برای درک بهتر موضوع مشاهده بخش اول ویدئوی زیر را به شما پیشنهاد میکنم.
ولی برای اشاره به معانی جدید باید تغییراتی در فعل مضارع ایجاد کرد. که در ادامه به صورت کابردی با آنها آشنا خواهیم شد. همانگونه که برای انجام هرکاری نیاز به ابزار مخصوص به آن داریم برای ایجاد تغییرات در معنای فعل مضارع به ابزارهای (أدواتات) نیاز داریم که به ادوات نصب و جزم شناخته می‌شوند. با مشاهده بحش‌های دیگر ویدئوی زیر با حالت جزم و نصب فعل مضارع و ابزارهای جزم و نصب یک آشنایی ابتدایی پیدا خواهید کرد.
نصب فعل مضارع
برای وصل کردن دو فعل مضارع در زبان فارسی از حرف “که” استفاده می‌کنیم و برای مثال می‌گوییم “ميخواهم که بروم” و در زبان عربی از حرف “أن” استفاده می‌کنیم با این تفاوت که این حرف بر روی فعل بعد از خود اثر می‌گذارد به این صورت که حرکت ضمه ” ــُ ” را تبدیل به کسره ” -ِ” تبدیل می‌کند و اگر در پایان فعل حرف “ن” را حذف می‌کند (می‌خورد
) به جز نون مربوط به جمع مونث (چون زن‌ها وقتی جمع می‌شوند بسیار قدرتمند می‌شوند و امکان گرفت نون از آنها غیر ممکن می‌شود.
) و در نتیجه جمله بالا می‌شود ” أريدُ أن أذهبَ” برای آشنایی با ابزارهای نصب ویدئوهای لیست پخش زیر را مشاهده کنید.
جزم فعل مضارع
در زبان فارسی فعل “رفت ـ رفتن” را در نظر بگیرید که در حالت امر و نفی و نهی گذشته چگونه تغییر می‌کند. “برو ، نرو ، نرفتی” همانطور که ملاحظه کردید بخش‌های از فعل تغییر کرد در زبان عربی هم برای ساخت فعل امر فعل نهی و نهی فعل ماضی با آمدن حروفی قبل از فعل مضارع یا ادوات جزم و اعمال تغیرات لازم یا جزم فعل که شامل موارد زیر می‌باشد:
تبدیل حرکت ضمه “ــٌ” به سکون ” ـــْـ ” وحذف نون آخر به جز نون جمع مونث
و حذف حروف جادویی (حروف العلة) بعد از آمدن حرف “لم” و “لما” و “لا” نفی و “لـ” امر غایب ولی برای فعل امر مخاطب باید “تـ” ابتدای فعل نیز حذف شود. برای روش شدن بیشتر موضوع ویدئوی اول دوم و سوم از لیست پخش زیر را مشاهده کنید.
در جدول زیر با خلاصه ای از حالت‌های مشهور و پرکاربرد فعل مضارع در زبان عربی آشنا خواهید شد.
شکرا جزیلا، کانت افلام مفیده وتعلیمیة
12